MỤC LỤC
Sau một thời gian tạm lắng, căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc lại bùng phát, khiến giới công nghệ toàn cầu lo ngại về một làn sóng gián đoạn chuỗi cung ứng mới. Những biện pháp kiểm soát xuất khẩu và thuế quan từ hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang đẩy các doanh nghiệp vào tình thế khó khăn, đặc biệt trong lĩnh vực bán dẫn và công nghệ cao.
Một trong những tác động rõ rệt nhất đến từ việc Trung Quốc siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm — nhóm nguyên liệu chiến lược không thể thiếu trong sản xuất chip, xe điện, và pin sạc.
Theo quy định mới có hiệu lực từ ngày 1/12, bất kỳ mặt hàng nào có chứa thành phần đất hiếm từ Trung Quốc chiếm trên 0,1% giá trị, hoặc sử dụng công nghệ liên quan, đều phải xin giấy phép xuất khẩu.
Điều này được dự báo sẽ làm gia tăng chi phí và kéo dài thời gian giao hàng, đặc biệt với các tập đoàn như ASML – nhà sản xuất thiết bị quang khắc hàng đầu thế giới. Phạm vi ảnh hưởng trải dài từ chip nhớ hiệu năng cao, bộ xử lý AI, đến linh kiện xe điện.
Dù Bắc Kinh khẳng định đây không phải lệnh cấm xuất khẩu và chỉ “gây tác động nhỏ”, giới quan sát cho rằng động thái này là bước đi có tính toán, nhằm gia tăng sức ép lên chuỗi cung ứng công nghệ do Mỹ dẫn đầu.
Ở chiều ngược lại, Washington cũng không đứng yên. Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ kiểm soát xuất khẩu mọi loại phần mềm trọng yếu sang Trung Quốc kể từ ngày 1/11, khiến nhiều hãng công nghệ Mỹ lúng túng khi chưa rõ phạm vi áp dụng cụ thể của lệnh cấm.
Các chuyên gia nhận định, căng thẳng hiện nay không chỉ là tranh chấp thương mại, mà là cuộc cạnh tranh địa chính trị và an ninh quốc gia trong lĩnh vực công nghệ.
Cả hai quốc gia đều hướng tới mục tiêu “tự chủ công nghệ”, tìm cách tách biệt (decouple) khỏi hệ sinh thái sản xuất của đối phương.
Hệ quả là hàng loạt doanh nghiệp đa quốc gia, điển hình như Apple, đang buộc phải điều chỉnh chuỗi cung ứng, chuyển bớt sản xuất sang các quốc gia khác như Ấn Độ hay Việt Nam, nhằm giảm thiểu rủi ro từ căng thẳng Mỹ - Trung.

Song song với các biện pháp thương mại, hai bên còn gia tăng sức ép ở mặt trận pháp lý.
Tại Trung Quốc, chính phủ đã mở cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào Qualcomm và trước đó là Nvidia – hai gã khổng lồ chip của Mỹ. Ngược lại, Washington tiếp tục mở rộng danh sách đen thương mại, cấm vận nhiều công ty công nghệ Trung Quốc với lý do an ninh quốc gia.
Giới chuyên gia cảnh báo, những động thái “ăn miếng trả miếng” này sẽ khiến các tập đoàn công nghệ toàn cầu chịu rủi ro kép – vừa bị kẹt trong tranh chấp chính trị, vừa đối mặt với thiệt hại kinh tế nặng nề.
Những căng thẳng leo thang khiến tâm lý giới đầu tư trở nên bất ổn. Cổ phiếu các hãng bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI) – vốn là trụ cột kéo thị trường chứng khoán Mỹ và Trung Quốc đi lên trong thời gian qua – đang trở nên dễ tổn thương.
Chỉ cần một thông tin tiêu cực, như tuyên bố áp thuế 100% của Tổng thống Trump, cũng đủ kích hoạt làn sóng bán tháo mạnh, kéo theo đà giảm của cả thị trường, thậm chí lan sang tiền kỹ thuật số.
Ngoài các biện pháp xuất khẩu, Mỹ còn tuyên bố áp thuế bổ sung 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, động thái được xem như “rào cản ngăn giao thương” khi giá hàng hóa sẽ bị đẩy lên gấp đôi.
Giới phân tích cho rằng quyết định này xuất phát từ phản ứng với chính sách đất hiếm của Trung Quốc, thể hiện rõ sự cứng rắn của Washington trong việc bảo vệ lợi ích công nghệ quốc gia.
Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung lần này không chỉ dừng lại ở việc áp thuế hay cấm xuất khẩu. Nó đang tái định hình toàn bộ chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu, buộc các doanh nghiệp phải đa dạng hóa nguồn cung, đầu tư vào sản xuất tại nhiều quốc gia khác, và chuẩn bị cho một kỷ nguyên mới – nơi địa chính trị trở thành yếu tố quyết định trong chiến lược công nghệ.
Giới đầu tư, theo đó, đang đứng trước một thời kỳ đầy biến động, khi mức độ không chắc chắn ngày càng gia tăng, còn nguy cơ gián đoạn nguồn cung linh kiện cốt lõi như chất bán dẫn và đất hiếm vẫn treo lơ lửng trên đầu các tập đoàn công nghệ toàn cầu.