Tờ Vận Đơn Cuối Cùng: Chứng Tích Một Kỷ Nguyên Chuyển Mình Của Lịch Sử

MỤC LỤC

BẠN ĐANG PHÂN VÂN LỰA CHỌN KHOÁ HỌC?

Kỷ niệm 50 năm ngày thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025), một tờ vận đơn đặc biệt – bản gốc từ hãng tàu American President Lines (APL) – đã được phát hiện, như một chứng nhân lặng lẽ nhưng sống động cho khoảnh khắc lịch sử, khi vận tải biển và vận mệnh quốc gia giao thoa trong biến động lớn lao.

Một vận đơn không bình thường giữa thời cuộc phi thường

Tháng 4/1975, tàu President Jefferson của APL rời cảng New York, chở theo 88 kiện phốt pho kẽm (zinc phosphide) đến cảng Sài Gòn. Người gửi hàng là Interose Corporation Inc. tại New York; người nhận hàng theo lệnh vận đơn là Ngân hàng Thương mại Quốc tế Trung Hoa (The International Commercial Bank of China). Thông tin thông báo giao hàng ghi cho Huỳnh Ngọc Mỹ – Công ty “My Tok” tại Sài Gòn.

Vận đơn ghi ngày phát hành 5/3/1975, hàng hóa được thực bốc lên tàu ngày 21/3/1975 với dấu “VALIDATED” xác nhận.

Trên vận đơn, ba dòng cảnh báo đặc biệt của Mỹ quy định cấm vận chuyển hàng hóa đến các khu vực do Liên Xô, Trung Quốc, Bắc Triều Tiên, Việt Nam cộng sản, Cuba và Nam Rhodesia kiểm soát – trớ trêu thay, vào thời điểm tàu cập cảng, chính quyền tại Sài Gòn đã chuyển giao cho Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Điều khoản cấm trở nên bất khả thi, thể hiện sự đảo chiều mạnh mẽ của tình hình chính trị.

Thay đổi trong nghiệp vụ logistics dưới tác động của lịch sử

Thay vì quy trình nhận hàng và ký hậu vận đơn thông thường, Ngân hàng Thương mại Quốc tế Trung Hoa buộc phải ký hậu vận đơn theo lệnh của Ủy ban Quân quản Sài Gòn - Gia Định, chuyển giao hàng hóa cho Tổng Công ty Vận tải Ngoại thương. Đáng chú ý, tên tiếng Anh trên vận đơn ghi là “Vietnam Foreign Trade Transport Corporation” – một lỗi nhỏ trong cách dùng từ (“Transport” thay vì “Transportation”) nhưng không ảnh hưởng đến hiệu lực pháp lý trong bối cảnh mới.

Trên vận đơn cũng xuất hiện phụ phí “WAR RISK” – chiến phí do tàu chở hàng đến vùng có chiến sự. Tuy nhiên, sự kiện giải phóng miền Nam đến quá nhanh khiến các tàu nước ngoài như President Jefferson không kịp chuyển hướng, dẫn tới việc cập bến và giao hàng trong tình thế đặc biệt.

Một tờ vận đơn độc nhất vô nhị

Thông thường, vận đơn gốc phải được thu hồi sau khi giao hàng để hoàn tất thủ tục, nhưng lần này hãng tàu Mỹ – trước tình hình bất ổn – đã giao hàng mà không giữ lại vận đơn, rời khỏi cảng nhanh chóng. Điều này khiến tờ vận đơn gốc trở thành chứng cứ lịch sử quý giá.

Cuối những năm 1980, bản gốc vận đơn này được tìm thấy trong kho lưu trữ chuẩn bị thanh lý tại TP. Hồ Chí Minh, tái hiện trọn vẹn hình ảnh của một vận đơn cách đây nửa thế kỷ, với nét bút ký hậu chồng chéo bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh, ghi dấu sự chuyển mình mạnh mẽ của đất nước.

Sự trở lại đầy ý nghĩa

Nhiều năm sau, hãng tàu APL – từng gắn bó với lịch sử Việt Nam qua chuyến hàng định mệnh này – đã quay trở lại Việt Nam sau khi lệnh cấm vận được dỡ bỏ, tiếp tục đóng vai trò là một trong những hãng tàu container và dịch vụ logistics hàng đầu thế giới.

Nguồn: https://diendandoanhnghiep.vn